- 10
- Maj
Mikrobiota jelitowa kluczem do zachowania zdrowia.
Autor: dr h.c. Piotr Kardasz, dr n.biol. Karolina Trzeciak
Zwykliśmy myśleć o naszym organizmie jako odrębnej całości. Myśl o tym, że inne organizmy mogłyby traktować go jako swoje „domostwo” napawa wiele osób przerażeniem. Niepotrzebnie, obecne badania sugerują bowiem, że organizm człowieka powinien być traktowany jako cały ekosystem, będący zbiorem komórek ludzkich oraz mikroorganizmów, które są ze sobą powiązane szeregiem zależności. Natomiast zmiany w jakiejkolwiek części tego ekosystemu będą wpływały na całościowe jego funkcjonowanie, a tym samym na nasze zdrowie. W tym miejscu należy wytłumaczyć kilka pojęć. „Mikrobiota” określa całość ekologicznego środowiska złożonego z drobnoustrojów komensalnych, symbiotycznych oraz chorobotwórczych, które bytują w określonym środowisku, w omawianym przypadku, tym środowiskiem jest organizm człowieka, „Mikrobiom” natomiast oznacza zbiór ich genomów. Badania nad genomem ludzkim przyniosły zaskakującą informację o tym, że organizm człowieka w aspekcie genetycznym to jedynie 1-9% genów ludzkich wobec 81-99% genów mikroorganizmów go zasiedlających. Poszczególne grupy mikroorganizmów oczywiście nie są przypadkowo rozproszone w naszym organizmie, lecz pojawiają się w jego ściśle określonych miejscach. Układ oddechowy, rozrodczy czy pokarmowy mają swoje własne mikrobiomy.
Wspomnieliśmy już, że skład mikrobioty jest unikalny dla każdego człowieka, mimo to u każdego spełnia ona te same funkcje biologiczne. Ogólnie możemy podzielić rolę mikrobioty jelitowej na metaboliczną, troficzną i ochronną.
Rola troficzna, czyli udział w procesach fizjologicznych, które zapewniają tkankom normalną czynność oraz zachowanie właściwości biologicznych, chemicznych i fizycznych. Mikroflora istotnie wpływa na proliferację i różnicowanie komórek nabłonka okrężnicy oraz proliferację śródnabłonkowych limfocytów. W jelicie cienkim, wpływa też na rozwój enterocytów - komórek odpowiedzialnych za wchłanianie substancji odżywczych, a także biorących udział w rozwoju odporności immunologicznej organizmu. Ponadto właściwy skład mikrobioty wpływa na prawidłową motorykę jelit.
Powyższe funkcje mikroflory jelitowej mają kluczowe znaczenie dla zdrowia człowieka. Wiele badań potwierdza związek zaburzeń bioróżnorodności mikrobioty z otyłością, zaburzeniami nastroju, zaburzeniami pracy serca i ciśnienia krwi a także niekorzystnymi zmianami poziomu glukozy i cholesterolu we krwi. Z zależnych od nas czynników, które wpływają na skład mikroflory można wymienić dietę, stres czy stosowanie niektórych leków takich jak antybiotyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Także w przebiegu wielu chorób obserwuje się zmiany w składzie mikrobiomu jelit.
Probiotyków, czyli produktów zawierające żywe szczepy wybranych drobnoustrojów, o których wiadomo, że wywierają korzystny wpływ na organizm człowieka poprzez poprawę składu mikrobioty jelitowej. Takie drobnoustroje w przewodzie pokarmowym namnażają się i są konkurencyjne dla drobnoustrojów patogennych, wykazują także szereg działań prozdrowotnych dla gospodarza. Jak już wspomniano Bifidobacterium i Lactobacillus to bakterie najliczniej reprezentowane w zdrowej florze bakteryjnej jelit. Także drożdże Saccharomyces boulardii należą do pożytecznych mikroorganizmów o niezwykle szerokim probiotycznym działaniu prozdrowotnym, udowodnionym w dziesiątkach badań klinicznych zarówno u dorosłych jak i u dzieci
Prebiotyków, czyli produktów - substratów, które są selektywnie wykorzystywane przez pożyteczne mikroorganizmy mikroflory (głównie jelitowej, ale nie tylko) człowieka i przynoszą korzyści zdrowotne dla organizmu ludzkiego. Przykładem prebiotyku są cukry złożone takie jak inulina czy błonnik z akacji zaliczane do frakcji błonnika rozpuszczalnego.
Synbiotyków, czyli połączenia w jednym preparacie probiotyku i prebiotyku o działaniu synergistycznym. Przykładem może być tu synergistyczne działanie szczepów: Bifidobacterium longum Rosell® R0175 oraz Lactobacillus helveticus Rosell® R0052 wykazujące szczególnie cenny wpływ na funkcje jelit u osób aktywnych z dużym poziomem stresu oraz funkcje psychologiczne u osób zdrowych z obniżonym nastrojem.
Postbiotyków, czyli składników bioaktywnych wytwarzanych przez bakterie, na przykład podczas fermentacji, które działają korzystnie po wprowadzeniu do organizmu ludzkiego. Substancje takie to między innymi metabolity wytwarzane przez bakterie, takie jak np. kwas masłowy, który ma udokumentowane klinicznie działanie sprzyjające optymalnej kondycji jelit, ponadto, sprzyja prawidłowemu przeznabłonkowemu transportowi płynów oraz pomaga w utrzymaniu właściwego poziomu cholesterolu we krwi.
Źródła:
- Brodmann, T., Endo, A., Gueimonde, M., Vinderola, G., Kneifel, W., de Vos, W. M., ... & Gómez-Gallego, C. (2017). Safety of novel microbes for human consumption: practical examples of assessment in the European Union. Frontiers in microbiology, 8, 1725.
- DiBaise, J. K., Zhang, H., Crowell, M. D., Krajmalnik-Brown, R., Decker, G. A., & Rittmann, B. E. (2008, April). Gut microbiota and its possible relationship with obesity. In Mayo clinic proceedings (Vol. 83, No. 4, pp. 460-469). Elsevier.
- Ettinger G, MacDonald K, Reid G, et al. The influence of the human microbiome and probiotics on cardiovascular health. Gut Microbes. 2014; 5(6): 719–728, doi: 10.4161/19490976.2014.983775, indexed in Pubmed: 25529048.
- Futoma, A. (2019). Wzajemne oddziaływanie mikroflory bakteryjnej i układu immunologicznego. Wpływ diety.
- Górecka D, Nowiński A, Augustynowicz-Kopeć E. Mikrobiom układu oddechowego. Pneumonol Alergol Pol 2014; 82: 481-5
- GREGORCZYK-MAŚLANKA, K., KURZAWA, R. (2016). Mikrobiota organizmu ludzkiego i jej wpływ na homeostazę immunologiczną–część I. Alergia Astma Immunologia, 21(3).
- GREGORCZYK-MAŚLANKA, K., KURZAWA, R. (2016). Mikrobiota organizmu ludzkiego i jej wpływ na homeostazę immunologiczną–część I. Alergia Astma Immunologia, 21(3).
- Liśkiewicz, P. J., Pełka-Wysiecka, J., Wroński, M., Bąba-Kubiś, A., & Samochowiec, J. (2018). Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych—aktualny stan wiedzy i dalsze perspektywy. Psychiatria, 15(2), 70-76.
- Markowiak, P., & Śliżewska, K. (2017). Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Nutrients, 9(9), 1021.
- Marlicz W, Ostrowska L, Łoniewski I. Flora bakteryjna jelit i jej potencjalny związek z otyłością. Endokrynol Otyłość i Zaburzenia Przemiany Mater. 2013;9(1):20–8.
- Marlicz, W., Ostrowska, L., & Łoniewski, I. (2013). Flora bakteryjna jelit i jej potencjalny związek z otyłością. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 9(1), 20-28.
- Microbiome Project Consortium., Huttenhower, C., Gevers, D. et al. (2012). Structure, function and diversity of the healthy human microbiome. nature, 486(7402), 207.
- Mori, K., Nakagawa, Y., & Ozaki, H. (2012). Does the gut microbiota trigger Hashimoto’s thyroiditis?. Discovery medicine, 14(78), 321-326.
- Nawrocka, M., Szulińska, M., & Bogdański, P. (2015). Rola mikroflory jelitowej w patogenezie i leczeniu otyłości oraz zespołu metabolicznego. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 6, No. 3, pp. 95-102).
- Nilsson, P. M. (2016). Typy mikroflory a ryzyko rozwoju choroby sercowo-metabolicznej—szansa na skuteczne przeciwdziałanie?. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, 2(1-2), 1-4.
- Nowak A, Śliżewska K, Libudzisz Z. Probiotyki- historia i mechanizmy działania. Zywn-Nauk Technol Ja. 2010; 4(71): S5–S19.
- Ostrowska, L., & Smarkusz, J. (2016). Modyfikacja mikroflory jelitowej sposobem zapobiegania lub leczenia otyłości i schorzeń metabolicznych?. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 7, No. 2, pp. 53-61).
- Pokrzywnicka, P., & Gumprecht, J. (2016). Mikrobiota i jej związek z cukrzycą typu 2 i otyłością. Diabetologia Praktyczna, 2(5), 190-199.
- Rudzki, L., Frank, M., Szulc, A., Gałęcka, M., Szachta, P., & Barwinek, D. (2012). Od jelit do depresji–rola zaburzeń ciągłości bariery jelitowej i następcza aktywacja układu immunologicznego w zapalnej hipotezie depresji. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 7(2), 76-84.
- Ruszkowski, J., Szewczyk, A., & Witkowski, J. (2018). Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków, synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym. Farm. Pol, 74(2), 114-122.
- Scott K.R, Antoine J.M., Midtvedt T., van Hemert S. Manipulating the gut microbiota to maintain health and treat disease. Microb. Ecol. Health Dis. 2015; 26: 25877.
- Słońska, A., & Klimuszko, D. (2010). Bakteriocyny probiotycznych pałeczek z rodzaju Lactobacillus. Postępy Mikrobiologii, 40(2), 87-96.
- Słownik Języka polskiego PWN https://sjp.pwn.pl/slowniki/troficzny.html
- Stachowicz, N., & Kiersztan, A. (2013). Rola mikroflory jelitowej w patogenezie otyłości i cukrzycy. Postępy Hig. Med. Wet, 67, 288-303.
- Tomasik, P., & Tomasik, P. (2020). Probiotics, non-dairy prebiotics and postbiotics in nutrition. Applied Sciences, 10(4), 1470.
- Wołkowicz, A., & Hozyasz, K. K. (2013). Rola szczepu Lactobacillus plantarum 299v w zapobieganiu i leczeniu zaburzeń układu pokarmowego. Pediatria Polska, 88(4), 347-352.
- Artykuł opublikowany w czasopiśmie HARMONIA marzec/kwiecień 2021