- 17
- Maj
Wolne rodniki - czym są?
Autor: Aleksandra Kowalska
O wolnych rodnikach (inaczej oksydantach) na pewno słyszałeś. Prawdopodobnie też o tym, że potrzebne są do walki z nimi antyoksydanty. Ale czym są wolne rodniki i dlaczego szkodzą?
Wolne rodniki to atomy lub cząsteczki tlenu, które utraciły jeden z elektronów na ostatniej powłoce. Jako, że elektrony lubią pozostawać w parze, atom lub cząsteczka błąka się po organizmie w poszukiwaniu elektronu, który może „zabrać” innemu atomowi lub cząsteczce. Jest to o tyle niebezpieczne, że taka „kradzież” może niszczyć ważne struktury, takie jak białka budujące niektóre elementy komórki czy nawet DNA.
Wolne rodniki w naturze biorą udział w pokrywaniu metalu rdzą czy ciemnieniu naruszonych owoców. Mimo to nie trzeba popadać w panikę – wolne rodniki zaczynają być niebezpieczne dopiero, gdy pojawia się ich nadmiar (znacznie więcej, niż antyoksydantów). Powstają nawet w procesie oddychania – ale jest to taka ilość, że przy zdrowym trybie życia i odpowiedniej diecie równowaga między nimi a antyoksydantami powinna być zachowana w sposób naturalny.
Jeżeli równowaga nie jest zachowana i przeważa obecność wolnych rodników, występuje stres oksydacyjny.
Może on doprowadzić do:
- Nasilenia miażdżycy – wolne rodniki mogą niszczyć ściany naczyń krwionośnych i utleniać cholesterol LDL, przyczyniając się do tworzenia blaszki miażdżycowej
- Powstawania chorób wieńcowych.
- Zapalenia stawów.
- Problemów ze wzrokiem, głównie zaćmy.
- Spadku odporności.
- Szybszego starzenia się.
- Chorób mózgu, takich jak Alzheimer, Parkinson, demencja.
- Zmniejszenia poziomu kolagenu w organizmie, a co za tym idzie – powstawania zmarszczek, osłabienia ścianek naczyń krwionośnych, osłabienia kości).
- Wysychania skóry – wolne rodniki mogą uszkodzić lipidy znajdujące się w naskórku, przez co skóra traci barierę ochronną i wysycha, staje się sucha i matowa.
- Powstawania niektórych nowotworów – w momencie, gdy wolne rodniki uszkodzą DNA komórki i doprowadzą do mutacji, komórki te mogą podzielić się i spowodować powstanie nowotworu.
Jakie mogą być przyczyny powstawania nadmiernej ilości wolnych rodników?
- Ekspozycja na promieniowanie UV bez odpowiedniej ochrony.
- Palenie papierosów lub bierna ekspozycja na dym papierosowy.
- Silny lub długotrwały stres.
- Przebywanie w miejscu, gdzie powietrze jest przepełnione spalinami samochodowymi.
- Spożywanie dużej ilości konserwantów, alkoholu i metali ciężkich w pożywieniu.
- Jedzenie pokarmów ciężkostrawnych i tłustych oraz mięsa w formie smażonej, wędzonej lub grillowanej.
- Duży wysiłek fizyczny.
Ostatni punkt wymaga dodatkowych kilku słów. Mimo, że ruch to zdrowie i jest jak najbardziej zalecany, wyczerpujący wysiłek fizyczny również jest przyczyną powstawania wolnych rodników. Nie znaczy to jednak tak, że trzeba zrezygnować z ruchu!! Rozwiązaniem jest wprowadzenie antyoksydantów w diecie lub odpowiednia suplementacja – i można (a nawet trzeba) się aktywizować do woli.
Jak bronić się przed stresem oksydacyjnym?
Przede wszystkim zminimalizować czynniki negatywne – na przykład unikać miejsc zanieczyszczonych, stanąć dalej od osób palących papierosy, zmienić trasę spaceru na taką, gdzie ruch samochodowy jest mniejszy.
Drugim rozwiązaniem jest zwiększenie spożycia naturalnych antyoksydantów. Są nimi m.in. witamina C i E.
Witamina C jest tą aktywną, mieczem. Krąży po organizmie i walczy z wolnymi rodnikami, aby nie siały dalszego spustoszenia.
Witamina E jest obrońcą, tarczą. Ona działa przy komórkach zapobiegając uszkodzeniom błony komórkowej w wyniku działania wolnych rodników. Hamuje też utlenianie cholesterolu, przeciwdziałając powstawaniu miażdżycy.
Inną przydatnym antyoksydantem jest beta-karoten, wykazujący działanie przeciwnowotworowe i przeciwzapalne.
Jeśli czujesz, że w pożywieniu nie dostarczasz tych substancji w ilości wystarczającej, śmiało możesz zdecydować się na suplementację, najlepiej z naturalnych substancji. Dodatkowa informacja dla palących: w dymie papierosowym znajduje się ogromna ilość wolnych rodników, dlatego suplementacja antyoksydantów dla tych osób jest wyjątkowo zalecana.
Czy wolne rodniki to samo zło?
Nie! Wolne rodniki mają też korzystne funkcje w ciele człowieka, np. układ odpornościowy wykorzystuje je, m.in. do tego by za ich pomocą pokonywać wrogie wirusy i bakterie. Tak, jak nadmiar niszczy organizm – w ten sam sposób naturalna, zdrowa ilość wolnych rodników niszczy zagrożenia i dba o naszą odporność.
Jak to bywa z większością: nie same wolne rodniki są groźne, ale ich nadmiar. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, należy zadbać o harmonię między oksydantami a antyoksydantami. Zwyczajowo – zdrowie leży w równowadze.